مراحل کاشت برنج

مرحله اول از مجموعه مراحل کاشت برنج، مرحله جوانه‌دار کردن بذر برنج است. در این مرحله، کشاورزان مقداری بذر از محصول برنج سال قبل را در محلی خشک و مناسب نگهداری می‌کنند تا در سال جدید بتوانند از آن استفاده کنند. برای نگهداری بذر برنج، آن را به صورت شلتوک یا خوشه در محیطی دور از هرگونه جانور و موش قرار می‌دهند.

در سال جدید، با انجام عملیات مخصوصی، بذر پارسالی جوانه‌دار می‌شود. این عملیات شامل فرآوری بذر است تا بتواند جوانه بزند و آماده کاشت در زمین (خزانه) شود. این مرحله برای آماده‌سازی بذر و افزایش قابلیت جوانه‌زنی آن انجام می‌شود.

مراحل کشت برنج شامل بسیاری از فعالیت‌ها و مراحل دیگر نیز می‌شود که در ادامه فرآیند کاشت برنج صورت می‌گیرد. اما مرحله اول آن، جوانه‌دار کردن برنج می‌باشد.

آماده‌کردن خزانه برای کاشت برنج

یک مرحله‌ قبل از جوانه‌دار کردن برنج، کشاورز ابتدا در فصل پاییز، زمین کشاورزی را شخم زده و در اواخر زمستان، روی خاک زمین را با کود پوشانده می‌کنند. سپس زمین را مجدداً شخم می‌زنند و تمامی سنگ‌ها و کلوخ‌های سطح خاک را جمع‌آوری می‌کنند. این فرآیند باعث آماده شدن زمین خزانه برای کاشت بذرهای جوانه‌دار می‌شود. در انتها، اطراف خزانه را با جوی آب پوشش می‌دهند تا بتوانند درون خزانه را مرطوب نگهداری کنند.

با انجام این مراحل، زمین خزانه آماده کاشت بذرهای جوانه‌دار می‌شود و این عملیات معمولاً در حدود ۶ ماه قبل از عملیات جوانه‌دار کردن بذرها، یعنی در پاییز انجام می‌شود. استفاده از روش نشاء در مراحل کاشت برنج در ایران رایج است.

جوانه دار کردن برنج

برای جوانه‌دار کردن بذر برنج، ابتدا کشاورزان مقدار زیادی محلول آب و نمک تهیه می‌کنند. سپس شلتوک‌های بذر برنج که در سال قبل نگهداری شده‌اند، در این محلول آب و نمک قرار می‌گیرند. در این مرحله، بذرهای سبک روی سطح آب شناور می‌شوند، در حالی که بذرهای سنگین‌تر به قاعده حوضه فرو می‌روند. بذرهای سبک که ارزش کاشت ندارند، دور ریخته می‌شوند، در حالی که بذرهای سنگین‌تر برای مراحل بعدی با آب شسته شده و در گونی‌های مناسب قرار می‌گیرند. سپس گونی‌ها به همراه بذرها داخل آب قرار می‌گیرند و برای مدت ۲ یا ۳ روز در آب قرار می‌گیرند. پس از این مدت، گونی‌ها از آب خارج شده و بذرهای داخل گونی روی زمین یا حصیر قرار می‌گیرند و با پارچه نمدی محافظت می‌شوند. بعد از حدود یک هفته، بذرها جوانه می‌زنند و آماده کاشت در زمین کشاورزی می‌شوند، که به آن به عنوان “خزانه” نیز اشاره می‌شود.

مرحله‌ی کاشت بذر‌های جوانه‌دار در خزانه

در مرحله کاشت بذرهای جوانه‌دار در خزانه، از اوایل فروردین تا اواسط اردیبهشت ماه، خزانه آماده می‌شود و بذرهای جوانه‌دار در آن کاشت می‌شوند. در این مرحله، بذرهای جوانه‌دار روی سطح خاک درون خزانه قرار می‌گیرند و خزانه با حدود ۳ سانتی‌متر آب پر می‌شود.

برای حفاظت از جوانه‌ها، سطح خزانه با کلش سوخته پوشانده می‌شود تا از تابش مستقیم نور خورشید و دید پرندگان جلوگیری شود. همچنین، برای جلوگیری از ورود سرما، سطح خزانه با نایلون پوشانده می‌شود و در طول روز، برخی از قسمت‌های نایلون باز می‌شود تا دما متعادل شود و اکسیژن به خزانه وارد شود. زمانی که نشاء رشد کافی کرده و حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر قد و ۴ یا ۵ برگ دارد، آماده کاشت در زمین اصلی می‌شود. مرحله رشد نشاء در خزانه حدود ۲۵ تا ۳۰ روز طول می‌کشد و در اواسط اردیبهشت ماه به پایان می‌رسد. در این زمان، کشاورزان وارد مرحله بعدی کاشت برنج می‌شوند.

مرحله انتقال نشاء از خزانه به زمین اصلی

بعد از اینکه بذرها به ارتفاع حدود ۲۰ سانتی‌متر رشد کرده و هر بذر ۴ یا ۵ برگ دارد (بذرهایی که در خزانه کاشته شده و به این مرحله رشد کرده‌اند، به آن‌ها “نشاء” می‌گویند)، لازم است آن‌ها را به آرامی و با دست‌کنده از زمین خزانه خارج کرده و برای کاشت در زمین اصلی آماده کنیم. برای جدا کردن نشاءها از خزانه، ابتدا زمین خزانه را آبیاری می‌کنیم تا نشاءها به راحتی از خاک جدا شده و ریشه‌های آن‌ها آسیب نبیند.

عملیات انتقال نشاءها از خزانه به زمین اصلی برای انجام عملیات کاشت، به طور عمومی به عنوان “نشاء‌کاری” شناخته می‌شود. در این عملیات، نشاءها به صورت چندتایی در زمین اصلی کاشته می‌شوند، و تعداد نشاءهایی که در هر دسته قرار دارند و فاصله بین دسته‌های نشاء از دسته‌های اطراف، به نوع نشاءها وابسته است. در واقع، فاصله کاشت نشاءها بر اساس نوع برنج مختلف متغیر است. برای مثال، نشاءهای برنج‌های پرمحصول مانند برنج فجر که محصول بیشتری دارند، با فاصله بیشتری از هم کاشته می‌شوند.

برنج به عنوان یک محصول پرمصرف در وعدهای غذایی به خصوص در بین ایرانی‌ها، گیاهی است که برای این که به ثمر بنشیند باید کشاورز یکسری از مراحل را به ترتیبت برای کاشت برنج طی کند تا محصول خوبی برداشت کند.